Uçaklar, ulaşım süresini en aza indirmek ve konforlu bir ulaşımı sağlamak adına dünya genelinde en çok tercih edilen ulaşım araçları içerisinde yer alır. Sıklıkla tercih edildiğinden, uçuş güvenliğini sağlamak oldukça önemlidir. Bu nedenle verimli ve güvenilir bir uçuş için ana ve yardımcı olmak üzere uçaklarda pek çok ekipman bulunmaktadır. Bu ekipmanlar içerisinde bulunan ve istikamet dümeni olarak geçen rudder, uçak yönünün belirlenmesini sağlar. Aynı zamanda rudder’ın doğru kullanımı da güvenli bir uçuşu beraberinde getirir.
Rudder Nedir?
Uçaklar, uçuş süreleri boyunca 3 tür eksen üzerinde hareket eder. Bu eksenler:
- Yanal (lateral)
- Uzunluk (Longitudinal)
- Dikey (Vertical)
Uçaklar; yanal eksende yunuslama, uzunluk ekseninde yatış ve dikey eksende sapma hareketlerini yapar. Bu hareketlerin doğru bir şekilde yapılabilmesi için ise uçağın yönetilmesini sağlayan kumandalara ihtiyaç duyulur. Bu kumandalar; ana ve yardımcı kumandalar olmak üzere ikiye ayrılır. Rudder da, uçağın dikey eksende sağa ya da sola döndürülmesini sağlayan bir ekipmandır.
Uçağın, sapma hareketini gerçekleştirebilmesi için uçak kuyruğundaki hareketli dik kısım olan rudder kullanılır. Rudder nedir sorusunun yanıtına ulaşmak da bu sayede zor değildir. Rudder, kokpitte bulunan ve pilotun yönlendirmesiyle çalışan pedallara basılarak hareket ettirilir. Örneğin; pilot sol pedala basarsa eğer rudder sola döner. Bu sayede rudder üzerindeki hava akımı sola doğru çıkar ve uçağın burnunun sola doğru dönmesi sağlanır. Temelde bu prensiple çalışan rudder, uçağın güvenli bir şekilde dönüş yapmasını hedef alır.
Rudder Ne İşe Yarar?
Uçakların güvenli bir şekilde uçuşlarını tamamlayabilmesi adına görev alan rudder ekipmanları, her tip uçaklarda kullanılır. Ana hedef uçağın verimli bir şekilde dönüş yapabilmesini sağlamaktır. Çünkü uçakların belirli bir yükseklikte güvenilir şekilde dönüş yapabilmesi için; yükseklik, uçak hızı ve uçak ağırlığı önemli türden belirleyicilerdir. Bu nedenle uçak kontrolünde rudder kullanımının önemi oldukça fazladır.
Rudder konum olarak dikey stabilizenin yanında bulunur. Ancak kontrol pedalları kokpit içerisinde yer alır. Bu pedallar asimetrik şekilde çalışır. Sağ pedala basılarak sağa dönüş, sol pedala basarak da sola dönüş sağlanır. Örneğin; rudder’ın sağ hareketini yapmasıyla hava akımı uçak kuyruğunun sola kaymasını sağlar. Uçağın burnu ise asimetrik şekilde sağa hareket edebilmeyi sağlar. Rudder ne işe yarar sorusu da bu şekilde yanıt bulmuş olur.
Rudder Limiter Nedir?
Rudder, pedallar aracılığıyla pilot tarafından kontrol edilen bir ekipman olduğundan her zaman olumlu sonuçlar yaratmaz. Eğer rudder; uçak hızına göre büyük bir açıyla sapmaya uğratılırsa ve uçak uzun bir süre o açıda kalırsa beklenmedik sorunlarla karşı karşıya kalınabilir. Olası sorunlardan biri, uçağın hızlı bir şekilde sapma yapmasıyla baş aşağı dönerek irtifa kaybetmesidir. Spin olarak adlandırılan bu durum, uçağın parçalanabilmesine kadar pek çok büyük sorunu da beraberinde getirir.
Yüksek hızlarda rudder’ın uygun açıyla çevrilmemesi ve bu açılarda uzun süre tutulması rudder’ın kopmasına neden olur. Bu sorunların ortaya çıkmaması adına uçaklara rudder limiter denilen otomatik rudder kontrol getirilmiştir. Rudder açısını uçak hızına bağlı olarak belirleyen rudder limiter, olası olumsuz riskleri ortadan kaldırarak uçuş güvenliğini sağlar.
